Ηλικιακά Ορόσημα Κατάκτησης Κινητικών Δεξιοτήτων

Εισαγωγή

   Η ανάπτυξη των κινητικών δεξιοτήτων είναι ένας από τους πιο σημαντικούς τομείς της παιδικής ανάπτυξης. Τα ηλικιακά ορόσημα, δηλαδή οι συγκεκριμένες δεξιότητες που αναμένεται να κατακτήσουν τα παιδιά σε συγκεκριμένες ηλικίες, παρέχουν έναν σημαντικό οδηγό για την παρακολούθηση της προόδου και της ευημερίας τους. Φυσικά, δεν πρέπει να ξεχνάμε την διαφορετικότητα του κάθε παιδιού. Τα άτομα έχουν τα δικά τους χρονοδιαγράμματα για την ανάπτυξη και την απόκτηση δεξιοτήτων. Αν και τα βιολογικά τους ρολόγια είναι ίδια όταν πρόκειται για τη σειρά απόκτησης δεξιοτήτων κίνησης, ο ρυθμός και η έκταση της ανάπτυξης καθορίζονται από το κάθε άτομο ξεχωριστά και επηρεάζονται σημαντικά από τις συγκεκριμένες απαιτήσεις της ίδιας της δεξιότητας. Οι τυπικές ηλικίες ανάπτυξης είναι ακριβώς αυτό, τυπικές, και τίποτα περισσότερο. Από τις πρώτες αντανακλαστικές κινήσεις των βρεφών μέχρι τις περίπλοκες κινητικές δεξιότητες της εφηβείας, κάθε στάδιο της ανάπτυξης είναι καθοριστικό για την ενίσχυση της αυτονομίας και της ανεξαρτησίας των παιδιών. Με βάση τις πιο πρόσφατες έρευνες και δεδομένα, μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τις προσδοκίες για κάθε ηλικιακό στάδιο και να παρέμβουμε έγκαιρα σε περιπτώσεις που παρατηρούνται καθυστερήσεις. Σε αυτό το άρθρο, θα εξετάσουμε τα βασικά ηλικιακά ορόσημα στην κατάκτηση των κινητικών δεξιοτήτων, από τη νεογνική ηλικία έως την εφηβεία.

Ηλικιακά Αναπτυξιακά Ορόσημα

ΚΕΝΤΡΑ ΕΙΔΙΚΩΝ ΘΕΡΑΠΕΙΩΝ ΝΟΥΣ & ΛΟΓΟΣ

ΣΥΚΙΕΣ: ΑΝΘΕΩΝ 12 ΤΗΛ: 2310540217

ΘΕΡΜΗ: ΜΕΓ.ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ 15 ΤΗΛ: 2313020850 

ΣΕΡΒΙΑ-ΚΟΖΑΝΗΣ:ΦΛΕΜΙΝΓΚ 12 ΤΗΛ: 2464023200

• Βρεφική Ηλικία (3-11 μηνών)

   Πιο συγκεκριμένα, τα βρέφη από τη νεογνική ακόμη περίοδο αναπτύσσουν βασικές αντανακλαστικές κινήσεις που είναι απαραίτητες για την επιβίωση, τα βοηθούν να αντιδρούν σε ερεθίσματα και να αρχίσουν να συνδέονται με το περιβάλλον τους. Μερικά από τα σημαντικά αντανακλαστικά που παρατηρούνται σε αυτή την ηλικία είναι το αντανακλαστικό Moro ή εναγκαλισμού, κατά το οποίο το μωρό ανοίγει τα χέρια του αστραπιαία και τα ξανακλείνει σφιχτά ενώ ταυτόχρονα σφίγγει τις γροθιές του, το αντανακλαστικό της αναζήτησης (rooting reflex), όπου το η γωνία του στόματος του μωρού ενεργοποιείται από κάποιο ερέθισμα, και ο αντανακλαστικός θηλασμός (sucking reflex) όπου το μωρό «πιπιλίζει» οτιδήποτε έρχεται σε επαφή με το στόμα του. Επιπλέον, το μωρό κουνάει τα χέρια και τα πόδια του και μπορεί να ανασηκώσει το κεφάλι του όταν είναι ξαπλωμένο μπρούμυτα. Μέχρι τους 4 μήνες, το βρέφος κρατά σταθερό το κεφάλι του χωρίς υποστήριξη όταν το κρατούν, κρατά ένα παιχνίδι εάν το δώσεις στα χέρια του, κουνάει τα παιχνίδια χρησιμοποιώντας τα χέρια του, βάζει τα χέρια του στο στόμα του και στέκεται στους αγκώνες του όταν είναι μπρούμυτα. Στην ηλικία των 6 μηνών, το μωρό μπορεί να γυρίσει από μπρούμυτα ανάσκελα, σηκώνεται ακουμπώντας στις παλάμες του με τεντωμένα χέρια ενώ είναι μπρούμυτα, κάθεται με την υποστήριξη των χεριών του. Στους 9 μήνες το μωρό πλέον μπορεί βρεθεί σε καθιστή θέση μόνο του, μεταφέρει πράγματα από το ένα χέρι του στο άλλο, χρησιμοποιεί τα δάχτυλά του για να φέρει το φαγητό κοντά του και κάθεται χωρίς υποστήριξη.

• Νηπιακή Ηλικία (1-3 ετών)

   Μπαίνοντας στη νηπιακή ηλικία, το παιδί παρουσιάζει σημαντικές εξελίξεις στην λεπτή και την αδρή κινητικότητα. Πιο συγκεκριμένα, όταν αναφερόμαστε στην λεπτή κινητικότητα εννοούμε τη χρήση των μικρών μυικών ομάδων που είναι απαραίτητες για την ενασχόληση του παιδιού με εργαλεία, η ικανότητα του δηλαδή να ελέγχει τις κινήσεις των χεριών και των δαχτύλων του με ακρίβεια και συντονισμό. Η αδρή κινητικότητα είναι η ικανότητα χρήσης των μεγάλων μυών του σώματος για την εκτέλεση φυσικών δραστηριοτήτων όπως βάδισμα, τρέξιμο, άλμα κλπ. Το παιδί σε ηλικία 1 έτους σηκώνεται και στέκεται μόνο του, περπατάει με υποστήριξη, μπουσουλάει, πίνει από ποτήρι χωρίς καπάκι ενώ το κρατάει κάποιος άλλος και πιάνει πράγματα, όπως φαγητό, με τον αντίχειρα και τον δείκτη. Στους 15 μήνες το μωρό περπατάει μόνο του, μπορεί να περπατάει ενώ κρατάει ένα αντικείμενο στα χέρια του, προσπαθεί να χρησιμοποιεί τα δάχτυλά του για να φάει, πίνει από ποτήρι κρατώντας το από το χερούλι και κάνει πύργο με δύο κύβους.  Στην ηλικία των 18 μηνών το παιδί αναπτύσσει ταχέως τις λεπτές κινητικές του δεξιότητες, αρχίζει να μουτζουρώνει, τρώει κανονικά με τα δάχτυλά του, προσπαθεί να χρησιμοποιήσει το κουτάλι, ανεβαίνει και κατεβαίνει από καναπέ ή καρέκλα χωρίς βοήθεια. Φτάνοντας 2 ετών μπορεί να τρέχει, να κλωτσάει/ρίχνει την μπάλα, να ανεβοκατεβαίνει την σκάλα κρατώντας τα δύο πόδια στο κάθε σκαλί, να τρώει κανονικά με κουτάλι. Στους 30 μήνες το παιδί μπορεί να κάνει περιστροφικές κινήσεις, να ανοίγει πόμολα, πόρτες, καπάκια από μπουκάλια, γυρίζει τις σελίδες ενός βιβλίου μία προς μία, μπορεί να βγάζει μόνο του μερικά ρούχα όπως ανοιχτό μπουφάν ή φαρδιά παντελόνια, πηδάει με δύο πόδια, και ανεβοκατεβαίνει την σκάλα με εναλασσόμενα πόδια.

• Προσχολική Ηλικία (3-5 ετών)

   Στην προσχολική ηλικία το παιδί παρουσιάζει σημαντική βελτίωση τόσο στην λεπτή όσο και στην αδρή κινητικότητα. Το παιδί 3-4 ετών οδηγεί ποδήλατο με βοηθητικές ρόδες, φοράει κάποια ρούχα μόνο του, συνήθως πιάνει μια μεγάλη μπάλα μόνο του, ζωγραφίζει με μεγαλύτερη ακρίβεια, χρησιμοποιεί το ψαλίδι ασφαλείας, έχει τριποδική λαβή (πιάνει το μολύβι/μαρκαδόρο με τα τρία δάχτυλα), ενώνει πράγματα μεταξύ τους όπως μεγάλες χάντρες, χρησιμοποιεί το πιρούνι,  ισορροπεί στο ένα πόδι, ξεκουμπώνει μερικά κουμπιά μόνο του, βάζει στον εαυτό του φαγητό ή νερό με την επίβλεψη του γονέα. Στα 5 έτη το παιδί μπορεί να κουμπώσει μόνο του μερικά κουμπιά, κάνει κουτσό, ζωγραφίζει και αντιγράφει σχήματα και γράμματα, ζωγραφίζει άνθρωπο με 2-4 μέλη τουλάχιστον, χρησιμοποιεί τα μαχαιροπίρουνα με δυσκολία όμως ακόμη στο μαχαίρι.

ΚΕΝΤΡΑ ΕΙΔΙΚΩΝ ΘΕΡΑΠΕΙΩΝ ΝΟΥΣ & ΛΟΓΟΣ

ΣΥΚΙΕΣ: ΑΝΘΕΩΝ 12 ΤΗΛ: 2310540217

ΘΕΡΜΗ: ΜΕΓ.ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ 15 ΤΗΛ: 2313020850 

ΣΕΡΒΙΑ-ΚΟΖΑΝΗΣ:ΦΛΕΜΙΝΓΚ 12 ΤΗΛ: 2464023200

• Σχολική Ηλικία και Εφηβεία (6-12 ετών, 13-18 ετών)

      Στην σχολική ηλικία 6-12 ετών τα παιδιά συνεχίζουν να βελτιώνουν τις κινητικές τους δεξιότητες με μεγαλύτερη ακρίβεια και συντονισμό. Σε ηλικία 6-7 ετών, τα παιδιά μπορούν να κάνουν σχοινάκι, ποδήλατο χωρίς βοηθητικές ρόδες και να συμμετέχουν σε ομαδικά αθλήματα. Οι λεπτές κινητικές δεξιότητες τους επιτρέπουν να γράφουν με μεγαλύτερη ακρίβεια, να σχεδιάζουν πιο λεπτομερή σχέδια και να συμμετέχουν σε δραστηριότητες που απαιτούν μεγαλύτερη συγκέντρωση και οπτικο-κινητικό συντονισμό. Τέλος, η εφηβική περίοδος (13-18 ετών) φέρνει σημαντικές αλλαγές στο σώμα και την κινητική ανάπτυξη. Οι αθλητικές επιδόσεις βελτιώνονται δραματικά, ενώ οι κινητικές δεξιότητες φτάνουν σε υψηλά επίπεδα συντονισμού και δύναμης. Οι έφηβοι είναι σε θέση να συμμετέχουν σε αθλητικές δραστηριότητες υψηλής απόδοσης και να αναπτύσσουν εξειδικευμένες δεξιότητες που απαιτούν ακριβή συντονισμό και τεχνική.

Συμπέρασμα

   Η κινητική εξέλιξη των παιδιών είναι μια συναρπαστική και δυναμική διαδικασία, γεμάτη με σημαντικά ορόσημα και επιτεύγματα. Από τα πρώτα βήματα του παιδιού μέχρι τις πιο πολύπλοκες κινήσεις της εφηβείας, η παρακολούθηση της κινητικής ανάπτυξης προσφέρει μια βαθιά κατανόηση της συνολικής ανάπτυξης των παιδιών. Η κατανόηση και η υποστήριξη αυτών των επιτευγμάτων δεν είναι μόνο σημαντική για την ανάπτυξη των κινητικών δεξιοτήτων, αλλά και για την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και της ψυχολογικής ευημερίας των παιδιών. Καθώς τα παιδιά εξελίσσονται κινητικά, ανακαλύπτουν νέους τρόπους αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον τους και αναπτύσσουν δεξιότητες που θα τα συνοδεύουν καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής τους.

ΚΕΝΤΡΑ ΕΙΔΙΚΩΝ ΘΕΡΑΠΕΙΩΝ ΝΟΥΣ & ΛΟΓΟΣ

ΣΥΚΙΕΣ: ΑΝΘΕΩΝ 12 ΤΗΛ: 2310540217

ΘΕΡΜΗ: ΜΕΓ.ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ 15 ΤΗΛ: 2313020850 

ΣΕΡΒΙΑ-ΚΟΖΑΝΗΣ:ΦΛΕΜΙΝΓΚ 12 ΤΗΛ: 2464023200

Βιβλιογραφικές Αναφορές

• Gallahue, D.L., Ozmun, J.C., & Goodway, J.D. "Understanding Motor Development: Infants, Children, Adolescents, Adults." 8th Edition. McGraw-Hill Education, 2019.
• Jennifer M. Zubler, Lisa D. Wiggins, Michelle M. Macias, Toni M. Whitaker, Judith S. Shaw, Jane K. Squires, Julie A. Pajek, Rebecca B. Wolf, Karnesha S. Slaughter, Amber S. Broughton, Krysta L. Gerndt, Bethany J. Mlodoch, Paul H. Lipkin; Evidence-Informed Milestones for Developmental Surveillance Tools. Pediatrics March 2022; 149, (3):e2021052138. https://doi.org/10.1542/peds.2021-052138
• Misirliyan, S. S., Boehning, A. P., & Shah, M. (2023). Development Milestones. In StatPearls. StatPearls Publishing.